سالهاست که متخصصان مى‌دانند اندامهایى مثل مغز، با افزایش سن کوچکتر مى‌‌شوند. اما این نکته که نه از سن شصت هفتا‌دسالگى به بعد، بلکه از حدود هجده‌سالگى حجم مغز تحلیل مىرود، داستان تازه‌اى است.
مرکز تحقیقاتى یولیش وابسته به دانشگاه آخن آلمان، از مراکز پژوهشى‌ای است که تازه‌ترین تجهیزات مهندسى پزشکى را در اختیار دارد. یکى از گروه‌هاى تحقیقاتى این مرکز، بر روى پروژه‌اى کار مى‌کند که هدف آن تهیه تصاویرى از بافت و نحوه عملکرد مغز انسان است.
درون یک دستگاه سیتى اسکن مجهز، از مغز داوطلبانى که در این تحقیق شرکت کرده‌اند تصویربردارى مىشود. در این مرحله از تحقیق، داوطلبان، مردان ۱۸ تا ۵۱ ساله هستند. به دلیل تفاوتهاى ساختارى که در بافت مغزى زنان و مردان دیده مىشود پژوهشگران با تقسیم این تحقیق به دو بخش مردانه و زنانه با مقایسه بافت‌هاى مغزى که به هم شبیه‌ترند، تخصصى‌تر عمل مى‌کنند.
پروفسور نورولوژى، کاترین آمونتس که مدیریت این پروژ را بر عهده دارد مى‌گوید:«ما براى نخستین بار توانستیم نشان دهیم که تغییر بافت مغزى از سنین پایین‌تر شروع مىشود. در فاصله ۱۸ تا ۵۱ سالگى. اینکه در دو دهه ۶۰ و ۷۰ سالگى مغز تغییر مى‌کند و از حجمش کاسته مىشود در تحقیقات قبلى روشن شده بود. اما این تغییر مفهوم دیگرىدارد.»
کم شدن حجم: تخصصى شدن بافت مغز
نکته‌اى که هنوز روشن نیست علت این تغییر و تفاوت آن با تغییرى است که حاصل سالخوردگى‌است. کم شدن حجم مغز مى‌تواند نشانه تکامل در بافت این اندام باشد.
پروفسور آمونتس توضیح مى‌دهد: «در دوران کودکى و سنین بلوغ، مغز هم مثل سایر اندام‌ها رشد مى‌کند. از حدود ۶۰ سالگى به بعد هم تحلیل مىرود. اما تغییراتى که در فاصله این دو دوره رخ مى‌‌دهند مشخص نیستند. با استفاده از تصاویر که در حال جمع‌آورى آنها هستیم تا حدودى مىشود مشخص کرد که کدام بخش و تا چه حد تغییر مى‌کند.»
طبق محاسبات پتر پیپرهوف، یکى از کارشناسان فیزیکى که تصاویر را بررسى مى‌کنند، از سن هجده‌سالگى به بعد سالانه دو درصد از حجم مغز کاسته مىشود.
پیپرهوف می‌گوید: «این تصاویر مشخص مى‌کنند که بخش‌هاى مثل بخش تالاموس بیشتر تغییر مى‌کند. قسمت‌هاى که در کنترل حرکات، بخصوص حرکاتى که به تمرکز بیشترى نیاز دارند، نقش تعیین کننده‌اى بر عهده دارند.»
آیا از هجده سالگى به بعد مغز فرسوده مىشود؟
پروفسور آمونتس معتقد است کوچک شدن به مفهوم فرسودگى نیست. او توضیح مى‌دهد: «شاید دلیلش این باشد که هر چه مغز باهوش‌تر مىشود به سلولهاى کمترى نیاز دارد. این نکته‌اى است که باید بیشتر در مورد آن تحقیق کرد.»
نکته مهم بعدى در این تحقیق، شناخت بیشتر بیماریهاى مغزى است. پروژه بلندمدت مرکز پژوهشى یولیش، بررسى ریشه‌هاى بیمارى آلزایمر است. ابتلا به آلزایمر حدود ده سال طول مى‌‌کشد. آنچه در طول این مدت اتفاق مى‌افتد نه براى‌بیمار قابل تشخیص است، نه براى‌اطرافیان او.
آمونتس می‌گوید: «اگر هدف این است که روش درمانى موثرى پیدا کنیم طبیعتأ باید بتوانیم بیمارى را در مراحل اولیه تشخیص دهیم. براى این تشخیص هم باید روشن کنیم مغز چگونه پیر مىشود.»
در مرحله بعدى این تحقیقات، ۱۵۰۰ نفر در فاصله شش سال تست خواهند شد. امید پژوهشگران این است که با در دست داشتن نتیجه تحقیقات بعدى بتوانند مشخص کنند چه افرادى بیشتر در خطر ابتلا به بیمارى آلزایمر قرار دارند.
دویچه‌وله
